Na het ‘Viva España’ klinkt nu ook kritiek: moet Spanje de aankomst van Columbus nog wel vieren? (2024)

De Paseo de la Castellana in Madrid vult zich deze woensdagochtend met honderdduizenden mensen en heel veel Spaanse vlaggetjes. Het geel-rood van de nationale tweekleur komt terug in veel kleding en iedereen ziet er keurig uit. Dan galmt het geluid van trommels en trompetten door de brede verkeersader van de hoofdstad. De bezoekers krijgen waarvoor ze gekomen zijn: een langgerekt defilé van eenheden van de nationale politie, de Guardia Civil en de Spaanse strijdkrachten.

Onder luid applaus passeren vierduizend militairen, 150 voertuigen, 85 vliegtuigen en 220 paarden. Wanneer straaljagers over de boulevard scheren en rode en gele rooksporen achterlaten, begint het publiek hard te juichen. ¡Viva Espana! Vanaf een tribune kijken het Spaanse koningshuis en premier Pedro Sánchez geamuseerd naar het machtsvertoon, dat dit jaar volgens militaire bronnen rond de 1 miljoen euro kostte.

Spanje viert elke 12de oktober zijn nationale feestdag: de Día de la Hispanidad. Bij wat in de volksmond ook wel Columbusdag wordt genoemd wordt stilgestaan bij diens ‘ontdekking’ van de ‘Nieuwe Wereld’ in 1492 – en bij de daaropvolgende verovering, kerstening en kolonisatie van wat nu Latijns-Amerika heet. Of zoals het rechtse stadsbestuur van Madrid het netjes formuleert: „De verjaardag van de culturele en taalkundige expansie buiten het Europese continent.”

In een tijd dat in westerse landen meer aandacht komt voor de genocide op en exploitatie van de oorspronkelijk bevolking in de koloniale tijd, is het een feestdag die tegenwoordig óók verzet oproept. In de VS is ‘Columbus Day’ in sommige staten en steden al omgedoopt tot Inheemse Volkerendag. En ook in Spanje klinkt op links groeiende kritiek op het ‘koloniale’ karakter van de feestdag.

Latino-migranten

Aan de bezoekers van het defilé is zulke kritiek niet besteed. „Ach, het is maar een feestje”, zegt Alicia Montero, die met haar vriendin op de optocht is afgekomen. „Kijk nou”, zegt ze wijzend naar de Apache-helikopters. „Dit is toch geweldig om te zien?”

„Waarom wordt er van alles een probleem gemaakt?”, onderbreekt dertiger Fernando – netjes gekleed en zijn haar in een strakke scheiding – het gesprek. „Waarom zouden we niet mogen vieren dat we trotse Spanjaarden zijn? Ik ben trots op mijn land en op mijn vlag en deze nationale feestdag benadrukt maar weer eens hoeveel mensen hetzelfde voelen. Wat er honderden jaren geleden is gebeurd, moeten we maar eens in het verleden laten.”

Aan het einde van de militaire parade wordt de Spaanse vlag gehesen, een eerbetoon aan alle Spanjaarden die hun leven hebben gegeven voor het land. Wanneer koning Felipe VI de ceremonie afsluit, gillen de omstanders luidkeels: Viva el rey! (Leve de koning). „Viva la patria”, schreeuwt ook Fernando luidkeels.

Maar niet iedereen is in feeststemming. Wat voorheen ook wel Día de la raza (Dag van het ras) heette, wordt door een groeiende groep Latijns-Amerikaanse immigranten gezien als een herinnering aan de genocide waarbij hun voorouders zijn uitgemoord. In de grote steden Madrid, Valencia en Barcelona betoogden duizenden mensen woensdag tegen de viering onder de leus ‘Nada que celebrar’ (Niets te vieren) en ‘HispaniNADA’. Hun protest zwelt elk jaar aan.

In Madrid kwamen deze betogers woensdagmiddag, na het defilé, bijeen voor een protestmars van de Neptunus-fontein naar het Columbus-plein van de hoofdstad. De Colombiaanse activist Alexander Ríos Pachón kan het koloniaal verleden onmogelijk achter zich laten, vertelt hij. „Tot op de dag van vandaag ervaren wij nog de schade van het koloniale verleden. Onze politieke systemen in Latijns-Amerika komen eruit voort, maar ook de maatschappelijke hiërarchie is nauw verbonden met het kapitalisme. Er zijn nog steeds Spaanse bedrijven die profiteren van onze rijkdommen.”

„Hoe kunnen we de afslachting, plunderingen en diefstallen op onze voorouders vieren?”, roept betoger Wilma Choque verontwaardigd. „We komen uit rijke landen, maar zijn arm. Hoe kan dat? Omdat ze ons tot op de dag van vandaag nog uitbuiten. Geef onze rijkdommen terug!”, zegt ze standvastig.

Bakermat van het koninkrijk

Niet iedereen kan het tegenprotest waarderen. „Mamahuevo”, roept een kale man van middelbare leeftijd in groene bodywarmer naar Choque, terwijl hij voorbijloopt. „Zie je! Dit is het probleem”, lacht Choque, terwijl ze zwaait met een gekleurde vlag die de inheemse volkeren vertegenwoordigt. De man draait zich om en vuurt nog wat andere seksistische en racistische woorden af voor hij zich snel uit de voeten maakt.

De Chileense immigrante Melida Molina Morgado loopt samen met Choque voorop in de mars. Ze houdt een spandoek vast met ‘descolonización ya!’ en heeft zich uitgedost met inheemse kleding en vlaggen. „Het is een dag van pijn, dood en verdriet. Ze wilden ons van deze aarde wissen, maar we zijn hier in de bakermat van het koninkrijk om te laten zien dat we altijd zullen strijden voor ons grondgebied en voor onze voorouders.”

De groep demonstranten groeit. Bolivianen, Peruanen, Hondurezen en Chilenen in kleurrijke jurken en pakken lopen dansend mee in de antikoloniale parade. De Boliviaanse Jessi Galvez woont in Valencia en is naar de hoofdstad gekomen om mee te betogen. „De Spanjaarden zeggen dat ze ons hebben veroverd en ons welvaart en religie hebben gebracht. Wij ervaren dat anders. Ze hebben ons beroofd van onze menselijkheid. Daarom laten we hier zien wie ze nou eigenlijk hebben veroverd.”

Langs de route van de protestmars groeit het aantal toeschouwers. Nieuwsgierig fluisteren de mensen, terwijl ze met mobieltjes de demonstratie vastleggen. „Wat mooi!”, roept een vrouw langs de kant. ,,Wel jammer dat ze tegen de Día de la Hispanidad demonstreren.” „Zie je, ze vinden ons interessant. Maar wanneer je met ze praat willen ze niets van ons weten”, grinnikt Galvez dansend.